Jak nauczyć dziecko samodzielności? Część 2.

Temat rozróżnienia między karą a konsekwencją jest dla mnie bardzo ważny i z pewnością możecie się niedługo spodziewać osobnego wpisu na ten temat. W tym miejscu pokrótce wyjaśnię Wam podstawową różnicę między konsekwencją a karą.

Przykład: jest sobotnie popołudnie, o godzinie 15:30 macie zaplanowany wspólny spacer (lub wyprawę rowerową na lody!). Od rana informujesz dzieci o tym planie, wskazując przy tym, że od rana jest czas na posprzątanie domu. Każdy ma do dyspozycji konkretne zadania, termin ich wykonania to 15:30. Jeśli pomimo kilku przypomnień i sugestii Twoje dzieci nie wykonają powierzonych zadań do 14:30, przypominasz raz jeszcze. Mówisz: “została godzina do zaplanowanego wyjścia, jeśli do tego czasu nie posprzątacie swoich pokoi, nie pójdziemy na spacer”. Zależnie od wieku dzieci i znajomości zegara, możesz to samo powtórzyć o 15:00. Jest 15:30, czas na ubieranie się do wyjścia, a w pokojach dalej wygląda, jakby przeszło przez nie małe tornado. Bardzo chcesz iść na spacer z dziećmi. 

Oto przykładowe reakcje rodziców w kontekście samodzielności dziecka i odpowiedzialności:

•  wzdychasz coś pod nosem mówiąc znowu mnie zawiedliście, po czym… ubierasz dzieci i wychodzicie, w końcu powinny być codziennie na dworze;
• dajesz im karę w stylu “przez tydzień nie grasz na komputerze”, po czym… ubierasz dzieci i wychodzicie, w końcu powinny być codziennie na dworze;
• spokojnie informujesz je, że niestety, ale ponieważ nie dotrzymały umowy i nie wykonały swoich zadań w umówionym terminie, nie wyjdziecie na obiecany spacer. Konsekwentnie trzymasz się postanowień umowy, mimo: lamentów, płaczu, pojękiwania, krzyków, ataków wściekłości, wielkiego żalu (niepotrzebne skreślić). Jeśli dzieci nagle się “budzą” i zaczynają sprzątać, możesz im spokojnie powiedzieć, że cieszysz się, że zdecydowały się wykonać swój obowiązek. Jednak z uwagi na to, że czas na zaplanowany spacer właśnie mija, po posprzątaniu pokoi możecie wyjść na 15 minut porysować kredą przed domem. O ile chcesz, bo widzisz zaangażowanie. Ja zwykle szczerze mówiąc po prostu w takiej sytuacji omijam spacer. To jest bolesne dla mnie i naprawdę, ale to naprawdę trudne, ale dzięki stosowaniu metody konsekwencji… coraz rzadziej muszę ją stosować!

Jak dziecko odbiera nasze reakcje?

• Pierwsza reakcja uczy dziecko, że tak naprawdę nie ma znaczenia, czy coś zrobi, czy nie, bo i tak rodzic się “ugnie” i spełni jego prośbę. Jest to BRAK KONSEKWENCJI I KARY.
• Druga reakcja uczy dziecko, że nawet jeśli czegoś nie zrobi i poniesie karę, kara nie będzie dotyczyła wydarzenia, za które miało ponieść konsekwencję. Dziecko i tak wyszło na dwór, a że nie będzie grać na komputerze przez tydzień… pewnie i tak jutro rodzic zapomni. Jest to BRAK KONSEKWENCJI – KARA NIEADEKWATNA DO PRZEWINIENIA (a w zasadzie niemająca z nim wiele wspólnego…).
• Trzecia reakcja uczy dziecko, że umów należy dotrzymywać, że jeśli się coś obiecuje, należy to spełnić. Brak wyjścia na spacer jest KONSEKWENCJĄ, a nie KARĄ. Jest to konsekwencja tego, że dziecko nie posprzątało w wyznaczonym terminie, na który się zgodziło (!). Zatem musi się liczyć z tym, że przyjemność, która wynikała ze spełnionego obowiązku, nie nastąpi. A co w przypadku, gdy dziecko chce naprawić swój błąd i zaczyna szybko działać, ale po terminie? Uważam, że mimo wszystko nie powinno się przywracać pierwotnej nagrody. Może być jakaś mniejsza alternatywa za to, że dziecko się zmobilizowało i chciało posprzątać, ale nie tak samo atrakcyjna. Osobiście staram się nie stosować alternatywnych przywilejów, gdyż deprecjonują konsekwencje niespełnienia obietnicy.