Podziel się!

Gaslightning to jedna z bardziej wyrafinowanych technik manipulacyjnych. Wymaga pewnej finezji i praktyki, dlatego jeśli padłaś ofiarą gaslightingu, wiedz, że manipulator działał w pełni świadomie. Z tego artykułu dowiesz się, co to znaczy gaslighting i jak działa?

Co to znaczy gaslighting?

• Jest to technika manipulacyjna często stosowana w toksycznych związkach i relacjach. Najczęściej występuje w relacjach partnerskich, ale zdarza się też między przyjaciółmi czy w rodzinie.
• Gaslighting to ukryta forma przemocy emocjonalnej polegająca na tworzeniu zafałszowanego obrazu rzeczywistości ofiary, która zaczyna wątpić w swój osąd sytuacji i w swoją równowagę psychiczną.
• Efektem stosowania tej techniki jest stałe poczucie lęku, niepewności i obawa o własny stan psychiczny.

Zobacz też: Czy on mną manipuluje? 7 oznak, że tak jest!

Jak działa gaslighting?

Manipulator ma na celu zniszczenie twojego postrzegania rzeczywistości, zmniejszenie pewności siebie i stworzenie poczucia ciągłego zagrożenia i niepewności.

Celem jest podważanie faktów, wspomnień, rozmów, wydarzeń, a nawet twoich uczuć (sic!). Kiedy po rozmowach z manipulatorem czujesz się oszołomiona, zastanawiasz się, co jest z tobą nie tak, masz nagłe poczucie winy nie wiadomo skąd lub jesteś krytykowana za swoją wrażliwość, to prawdopodobnie właśnie doświadczyłaś gaslighingu.

Taktyki manipulacyjne

Oto najczęściej stosowane techniki manipulacyjne w gaslightingu:

Okłamywanie

Większość ludzi, którzy są dobrzy w manipulowaniu innymi to notoryczni kłamcy. Potrafią okłamywać innych na zawołanie, bez mrugnięcia okiem. Często nałogowym kłamstwom towarzyszą też tendencje narcystyczne.

Zobacz też: Czego możesz nauczyć się od narcyza?

Manipulator będzie kłamał w żywe oczy, nawet jeśli przyłapiesz go na kłamstwie, to dalej będzie przy tym kłamstwie tkwił. W odpowiedzi usłyszysz coś w rodzaju:

• Wymyśliłaś to sobie, nigdy tak nie powiedziałem!
• To się nigdy nie wydarzyło!
• Jesteś wariatką, idź się leczyć!

Niewielu ludzi z góry zakłada, że inni będą ich okłamywać. Jeśli do nich należysz, pewnie zaczniesz wątpić we własną prawdę i w fakty. Manipulator potrafi być naprawdę przekonujący.

Zaprzeczanie

Zaprzeczanie polega na utrzymywaniu, że tylko ty zrobiłaś coś złego. On zachował się adekwatnie, miał do tego prawo i każdy na jego miejscu postąpiłby podobnie. Zaprzeczanie ma na celu uniknięcie odpowiedzialności za kiepskie wybory i decyzje życiowe.

• Nie zrobiłem tego.
• Coś ci się przywidziało.
• Chyba coś ci się pomyliło.
• Nie wmawiaj mi rzeczy, których nie zrobiłem! To obrzydliwe, jak możesz?!

Efektem zaprzeczania jest stopniowe powątpiewanie ofiary manipulacji we własną poczytalność, zdolność osądu sytuacji i zmniejszenie pewności siebie.

Dyskredytowanie

Manipulator będzie próbował zniszczyć twoje poczucie własnej wartości. Może to robić na przykład plotkując z innymi o tobie. Niewinnie dodając w rozmowie, że jesteś niestabilna emocjonalnie czy nawet szalona. Większość ludzi nie weryfikuje opinii, jaką usłyszą o danej osobie, szczególnie, jeśli osoba wygłaszająca opinię jest bardzo przekonująca.

Osoba manipulująca będzie też wmawiać ci kłamstwa i twierdzić, że inni też tak uważają. Inną formą dyskredytowania jest np. stosowanie pseudo komplementów lub jawne umniejszanie twojej wartości. Przykłady:

• Zawsze w sklepie zachowujesz się jak idiotka.
• Wszyscy na przyjęciu się na ciebie patrzyli, gdy się tak głośno śmiałaś.
• Po spotkaniu dowiedziałem się, że wcale cię nie polubili, w ogóle się nie starasz.

Rozpraszanie

Technika, która jest prosta i – co zaskakujące – bardzo skuteczna. Polega na celowym zmienianiu tematu, zadawaniu odpowiednich pytań i odwracaniu kota ogonem. Pomyśl o polityku, któremu dziennikarz zadał niewygodne pytanie – on tę technikę ma opanowaną do perfekcji. Oto przykłady rozpraszania:

• A ty kiedy ostatnio zainteresowałaś się tą sprawą?!
• Zastanów się, jak ty się zachowałaś wobec mnie.
• Jak można w ogóle pytać o coś takiego?! Nie masz rozumu?

Deprecjonowanie

Umniejszanie znaczenia tego, co myślisz i czujesz sprawi, że zaczniesz wątpić w prawdziwość swoich myśli i uczuć. Takiego zachowania doświadczamy już często w dzieciństwie, kiedy wmawia się nam, że nic się nie stało albo nie masz powodu, żeby być zła. Przykłady deprecjonowania:

• Uspokój się, przesadzasz.
• Nie bądź taka nadwrażliwa!
• Co, znowu huśtawka nastrojów przed okresem?
• Normalni ludzie się tak nie zachowują.
• Nikt normalny by tak nie pomyślał.

Skutkiem tego typu manipulacji jest zmniejszenie poczucia własnej wartości u ofiary. Osoba manipulowana może też poczuć się mało ważna, a jej myśli i uczucia zostają uznane za złe i nieodpowiednie.

Udawanie niewiniątka

Przecież on nie skrzywdziłby cię świadomie, prawda? Manipulator używa miłych, pełnych współczucia słów w sposób ironiczny, sarkastyczny, a jednocześnie bardzo przekonujący. Oto przykład:

• Myślałem, że się ucieszysz. Bardzo mi przykro, że tak nie jest, tak się starałem…
• Wiesz, jak bardzo cię kocham. Nigdy bym cię celowo nie skrzywdził.
• Zrobiłem to z miłości do ciebie, nie widzisz tego?!

Manipulator mówi to, co chcesz usłyszeć, żeby załagodzić sytuację. Uważaj na tę technikę szczególnie, jeśli niepożądane zachowanie ciągle się powtarza. Manipulacja ma na celu uniknięcie odpowiedzialności i konsekwencji złego zachowania. W końcu zrobił to z miłości do ciebie, prawda?

Tworzenie alternatywnej rzeczywistości

Bajkopisarstwo przydaje się nie tylko, kiedy zawodowo piszesz książki dla dzieci. Jeżeli on ciągle pisze historię na nowo i opowiada o wydarzeniach w sposób, który nijak ma się do twojej o nich pamięci, jesteś poddawana manipulacji. Często manipulator próbuje odsunąć w czasie nieprzyjemną rozmowę, mówiąc, że porozmawiamy o tym później. Kiedy czas rozmowy w końcu nadchodzi, słyszysz wersję wydarzeń tak odjechaną, że zaczynasz wątpić we własną pamięć. Zamieszanie w twojej głowie jest zamierzone. Manipulacja się udała.

Zrzucanie winy

To technika manipulacyjna, która jest stosowana nie tylko w przypadku gaslighting. Jest bardzo popularna i – kiedy nauczysz się ją rozpoznawać – może nawet zacząć cię śmieszyć.

Zrzucanie winy polega na takim kierowaniu przebiegiem rozmowy, żeby przerzucić odpowiedzialność na ciebie. Najprostszym przykładem jest wmawianie, że to ofiara odpowiada za to, że została obrażona, uderzona lub zdradzona, ponieważ sprowokowała do tego sprawcę. Oto przykłady zrzucania winy:

• Gdybyś mnie nie zagadała, nie zjechałbym złym zjazdem z autostrady.
• Gdybyś się tak nie zachowywała, nie musiałbym na ciebie krzyczeć!
• Ciągle tylko wywołujesz kłótnie!

Pamiętaj, że nie odpowiadasz za czyjąś reakcję emocjonalną. Każdy decyduje o tym, czy wypowie obraźliwe słowa, czy się powstrzyma! Każdy sam decyduje o tym, czy zdradzi partnera, czy wejdzie w nowy związek dopiero po zakończeniu poprzedniego. Twój partner to nie małe dziecko, które nie kontroluje swoich uczuć i zachowań.